Tijdens een leuke videobel overleg met Süleyman, Gülcan en mijn partners, kwamen we op de een of andere manier op het punt hoe het is om ouder te zijn tijdens de ramadan in coronatijd. Met een grote lach grapte Süleyman, dan schrijf je daar toch een blog over. Als ik het woordje blog hoor, dan gaat mijn hart een beetje sneller kloppen. Dat heeft zo zijn redenen, waar ik vast een keer over ga schrijven. Maar niet vandaag, dus ik was uitgedaagd om een blog te schrijven, ik voeg hier zelf nog aan toe; een mooie blog over; opvoeden, ramadan en quarantaine. Uitdaging aanvaard en ik dacht dat het een appeltje eitje zou zijn. Zoals dat nou eenmaal werkt met creativiteit. Het moet ontstaan en laat zich niet dwingen. Maar nu, na 10x staren op mijn beeldscherm en weer gefrustreerd dichtklappen en weer een nieuwe poging om een blog over de betekenis van de Ramadan te schrijven. Wat in het Turks weer Ramazan is,  en ook een jongensnaam is die jongens krijgen als ze in de Ramazan maand zijn geboren. Afgelopen zondag heb ik al een begin gemaakt met het schrijven over de Ramadan.

De allereerste keer dat ik bewust de hele maand had meegedaan aan de ramazan was in 1980, ik was 11 jaar oud en had de jaar ervoor al voor de helft meegedaan. In het begin dacht ik dat ik doodging, niet zozeer omdat ik honger had. Maar meer het ongehoorzaam willen zijn en het tegendraadse. Het willen meedoen maar dan op je eigen manier. Dit is nu nog steeds een beetje het thema in mijn leven. Tja pubertijd heet dat geloof ik. Stiekem heb ik toen, samen met mijn broer, die er helaas niet meer is, de schil van een banaan opgegeten, want dat was geen voedsel, dus wij dachten, dat we ons zo een beetje aan de regels hielden en toch ook weer een beetje ongehoorzaam waren. Dat voelde supergoed. Dat was ons geheim, de grote mensen mochten het niet weten. Totdat mijn moeder een banaan zonder schil vond, de volgende dag in de kast waar al het fruit lag. Terwijl ik dit opschrijf dwaalt mijn blik af, naar de fruitschaal waar een overrijpe banaan ligt. Ik krijg er een grote glimlach van op mijn gezicht en mijn rahmetli broer schiet door mijn hoofd. Met liefde denk ik aan hem. Op mijn manier mis ik hem nog steeds en denk ik vaak aan hem.

In die tijden had je de gewone ramazans, dus mama was elke dag in de keuken bezig, want een vriezer hadden gewone mensen niet, alles moest vers gemaakt worden. Mijn zus was assistent van mijn moeder en ik was de assistent van mijn zus. Omdat ik de jongste uit het gezin ben, kwam ik met heel veel dingen weg. Ik kon terwijl mijn zus aan het afwassen was en mijn taak afdrogen was. De boel zo in de war schoppen, door uit het niets een hele ingewikkelde vraag te stellen. Mijn zus had dan niet eens in de gaten dat ze zelf had afgedroogd. Tenzij mijn moeder dan ineens binnenkwam lopen, dan pakte ik snel een afdroogdoek en deed ijverig mee.

Maar dus, het leven toen, was voor mij een soort “quarantaine”. We hadden weinig te besteden, hadden weinig contacten met de buren. Op visite gaan was een hele opgave, want de mensen die een auto hadden waren schaars en de tijden van het vasten verbreken was heel laat. Deze herinneringen, met de bij behorende geuren, geluiden en smaken zijn voor mij mijn beschermjas. Mijn bescherming in moeilijke tijden zoals nu, dan helpen mijn herinneringen mij om vol te houden. Zoals, de verhalen die mijn vader vertelde tijdens het wachten. In de ramadan had hij extra veel tijd om zijn verhalen te vertellen. Tussen zijn thuiskomen van werk en het eten zat nu een gat van wel 4 uur. Deze stille kleine ramazanlar hadden een andere betekenis, dan die we er in het hier en nu aan geven. Zoals de prestigieuze iftars met honderden mensen bij elkaar die elkaar niet kennen en samen mooi zitten te wezen. Ook dat heeft een verbindende betekenis maar het is anders.

Ik kies er bewust voor om het hier niet over religieuze aspect maar de sociale aspecten van de ramazan te hebben en dan met name in mijn eigen context. Ik kan putten uit die tijden en de voorbeelden, soms ga ik zelfs nog ietsje verder. Dan zoek ik die geuren en smaken op. Mijn moeder maakte een soort van armelui soep, tijdens de ramazan. In de streek waar ik vandaan kom noemen we dat Öveleme çorbası, als de soep bijna klaar is. Dan maak je in een apart pannetje een sausje, de finishing touch voor door de warme soep. Men neme een lepeltje boter, als de boter gesmolten is, gaat daar gedroogde munt en paprikapoeder bij, de geur van gebrande munt en paprikapoeder is thuiskomen en aarden voor mij. Het hete boterkruidenmengsel gaat dan over de soep en je hoort dan een geluid die wij in Turkije cızz noemen. Ook dat geluid is thuiskomen. Als ik dit ruik, hoor en uiteindelijk proef kan ik de hele wereld aan. De soep heeft een wat korrelige structuur en is goed gekruid, waardoor ik een warm gevoel in mijn buik krijg. Misschien is het, omdat ik dit nu met een lege maag schrijf, want als ik mijn ogen dicht doe ruik ik het bijna.

Dit alles, is dus de betekenis van de ramazan voor mij, onvergetelijke memories mijn beschermjas in coronatijd waarbij ik mijn moeder en omarol opnieuw vorm en betekenis wil geven. Memories dus; maak ze met elkaar thuis, aan tafel, voor de iftar, vertel verhalen aan elkaar, aan je kind, aan je kleinkinderen via facetime of telefoon. Kijk welke herinneringen je zelf hebt aan de ramazan en deel ze zodat ze blijven leven en anderen eruit kunnen putten. En zij op hun manier hier weer betekenis aan kunnen geven.

Hayırlı ramazanlar!

Esma Curuk, Partner Bureau VI