In de loop der tijden is er een westerse houding tegenover de ander ontstaan. De westerse landen hebben een dominante positie in de wereld en zijn over het algemeen rijk en machtig. Dit zijn een groepje landen die in veel opzichten een zelfde manier van leven hebben. Volgens het CBS bestaat de westerse wereld uit de landen; Europa, Noord-Amerika, Japan, Indonesië, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. Door anderhalve eeuw westerse dominantie wordt de democratie, kapitalisme en individualisme van de westerse wereld bevorderd. Deze aspecten kunnen grotendeels ook de welvaart stimuleren (Curtin, 2000). Mede dankzij deze welvaart in de meeste westerse landen is het ook mogelijk om de bi-culturele mensen op te vangen. Hoe is de bovengenoemde westerse dominantie ontstaan en wanneer behoort een land tot de westerse wereld?

De westerse wereld en de klassieke betekenis

De samenstelling van de landen die tot het Westen behoren hangt af van de context waarin de term ‘de westerse wereld’ gebruikt wordt. Grotendeels heeft het te maken met landen die in het verleden tot op de dag van vandaag een dominante positie opbouwen vanwege het kapitalisme waardoor ze rijk en machtig werden.  In de Romeinse rijk in 395 ontstond al een splitsing in het West- en Oost-Romeinse Rijk, waardoor deze gebieden op cultureel gebied steeds verder uit elkaar groeiden. Vervolgens werd die splitsing gemaakt bij de verspreiding van het christendom. Landen die vanuit Rome werden bekeerd behoorden tot ‘het Westen’. De landen die vanuit Constantinopel werden bekeerd, werden gerekend tot ‘het Oosten’ (Rusland en Bulgarije). Vervolgens kunnen we de splitsing ook bezien vanaf de kolonisatie na 1942. De gekoloniseerde gebieden (Midden-, Zuid- en Noord-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland) worden door velen ook gerekend tot de westerse wereld doordat er een westerse cultuur is ontwikkeld in deze landen (Curtin, 2000).

Wanneer hoort een land bij het Westen?

Verschillende betekenissen van ‘het Westen’

  • Na 1500 worden verschillende westerse landen in andere delen van de wereld machtig en rijk door de kolonisatie. Hierdoor kreeg het “westerse’ ook de aanduiding ‘rijk’.
  • In de tijd van de koude oorlog kregen de landen die lid waren van de NAVO de benaming ‘eerste wereld’. Dus de rijke, ontwikkelde, geïndustrialiseerde, niet-communistische landen hoorden hierbij. De Arabische landen die na 1945 ook rijk waren behoorden niet tot de eerste wereld, omdat ze niet industrialiseerden.
  • In de koloniale tijd werd de cultuur van Azië vergeleken met de cultuur van West-Europa. Hierbij werd geconstateerd dat deze landen in Europa behoorden tot het westen van Azië.
  • Japan en Indonesië behoren ook tot het westers. Dit heeft meer te maken met politieke motieven en is niet gebaseerd op feitelijke uitgangspunten zoals we hierboven hebben genoemd.

Definitie van westerse en niet-westerse immigranten

In Nederland zijn bi-culturele groepen die uit verschillende landen zijn geëmigreerd. Volgens het CBS had op 1 maart 2021 ongeveer 25% van de bevolking een migratieachtergrond. Het CBS heeft de scheiding tussen westers en niet-westers definieert als;

  • Een persoon met een migratieachtergrond behoort tot het westerse wanneer het land waar hij/zij vandaan komt behoort tot een van de landen in Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika en Oceanië, Indonesië en Japan.
  • Een persoon met een migratieachtergrond behoort tot het niet-westerse wanneer het land waar hij/zij vandaan komt, behoort tot een van de landen in Afrika, Latijns-Amerika, Azië (exclusief Japan en Indonesië) of Turkije (www.cbs.nl).

Vrijheid en tolerantie in het Westen

De vrijheid, tolerantie en de welvaart is meestal de reden voor de nieuwkomers in de westerse landen. Door de tolerantie en vrijheid van meningsuiting wordt het grotendeels mogelijk gemaakt dat bi-culturele personen hun cultuur kunnen naleven en integendeel ook kunnen bekritiseren. Contacten tussen verschillende culturen kunnen leiden tot een nieuwe verbinding.

Tuba Gulbahce
Orthopedagoog

 

Curtin, P.H., The World & the West, The European challenge and the overseas response in the age of empire. Cambridge: New York, 2000.

Het CBS heeft de voortzetting van individualisering in Nederland onderzocht en heeft hierbij gekeken naar de invloed van traditionele instituties zoals het huwelijk en de kerk, keuzevrijheid en zelfbeschikking en verbanden tussen individu en verschillende groepen. Hierbij is waargenomen dat de centrale rol van het huwelijk afbrokkelt. Het is bijvoorbeeld geen uitzondering meer dat er buiten het huwelijk kinderen geboren worden. Traditionele sociale verbanden worden minder belangrijk. Na de ontzuiling van eind jaren zestig neemt de kerkelijkheid steeds meer af. Ook zijn mensen op andere gebieden zelfstandiger geworden, waarbij ze steeds meer worden gezien als een autonoom individu. Hebben deze veranderingen in de maatschappij een individualistische samenleving tot stand gebracht of ontstond er nieuwe eensgezindheid? Hieronder zullen we ons verder verdiepen in het collectivisme en het individualisme.

Ruimte voor het individu

Door toegenomen individuele keuzevrijheid en door het onderhouden van individualistische waarden is er steeds meer ruimte ontstaan voor het individu. Voorbeelden van individualistische waarden zijn vooral op sociaaleconomisch terrein zoals goede schoolprestaties en het streven naar een goede maatschappelijke positie. Bij collectivistische waarden gaat het vooral om familiale en interpersoonlijke relaties. Je hebt steeds meer zelf de mogelijkheid om keuzes te maken in plaats van vastgebonden te zijn aan bijvoorbeeld de zuilen of andere sociale verbanden.

Individualisme En Collectivisme

Een collectivistische samenleving

Een samenleving is collectivistisch wanneer het groepsbelang belangrijker is dan het individuele belang. Het is een cultureel waardenstelsel waarbij onder andere belang wordt gehecht aan tradities, sociaal gedrag, familie, wij-groep en conformisme. Meestal bestaat de familie waarin een individu opgroeit in deze samenlevingen uit een groot aantal personen die ook bij elkaar leven. Hierdoor leren kinderen over zichzelf te denken als deel van een wij-groep. Dit kies je niet zelf, maar is een natuurlijk gegeven waarbij de wij-groep ook meestal je identiteit bepaalt. Doordat de wij-groep bij tegenslagen als enige bron van veiligheid en bescherming wordt gezien, wordt het als vanzelfsprekend gezien dat iemand zijn leven lang loyaal blijft aan zijn/haar wij-groep. Vervolgens ontwikkelt zich zowel op materieel vlak als op psychisch vlak een afhankelijkheidsrelatie tussen de persoon en de groep.

Een individualistische samenleving

Een samenleving is individualistisch wanneer de belangen van het individu belangrijker zijn dan die van de groep. De gezinssamenstelling bij deze groep mensen bestaat meestal alleen uit het kerngezin. De kinderen die in deze samenstelling opgroeien denken vanuit hun ‘ik’, dus vanuit hun persoonlijke identiteit. De onderlinge banden zijn los van elkaar en niet afhankelijk van een groep. Op grond van persoonlijke eigenschappen onderscheid je je eigen ‘ik’’ van de ‘ik’ van. Bij de opvoeding van kinderen in deze samenstelling wordt ernaar gestreefd het kind in staat te stellen om op eigen benen te staan en later uitsluitend voor zichzelf te zorgen.

Ideeën over individualisme en collectivisme

  • Hoe individualistischer een land, des te sterker de voorkeur van de burgers voor vrijheid boven gelijkheid. In een collectivistische samenleving worden in ideologieën gelijkheid zwaarder gewogen dan vrijheid. Hierdoor is vrijheid meer een individualistische en gelijkheid een collectivistisch ideaal.
  • Individualisme wordt in individualistische samenlevingen als superieur beschouwd ten opzichte van andere vormen van cultuur.
  • De gedachten die er zijn over de menselijke natuur in een samenleving worden beïnvloed door de mate waarin een samenleving individualistisch dan wel collectivistisch is.
  • Individualisme wordt in sommige landen gelijk gezien met kwaad, omdat het verantwoordelijk wordt gevonden voor egoïsme en afkeer van discipline. De reden hiervoor is dat de eigen belangen worden belangrijker gevonden dan die van de groep.
  • Collectivisme wordt gezien als de oorzaak van het wegcijferen van zichzelf, doordat men het belang en de eer van de groep nastreeft.
  • Economie is een individualistische wetenschap, waarbij het nastreven van eigen belang de rijkdom van naties ten goede komt. De meeste vooraanstaande economieën zijn afkomstig uit sterk individualistische landen zoals Groot-Brittannië en de Verenigde staten (Hofstede, Hofstede & Minkov, 2016).

Worden we individualistischer?

Nederland staat samen met Verenigde Staten, Australië, Groot-Brittannië en Canada op de eerste 5 plaatsen als meest individualistische landen. Jan Willem Duyvendak heeft het in zijn artikel over de verschillende nieuwe bewegingen die in de afgelopen jaren in Nederland zijn ontstaan, waaruit we kunnen begrijpen dat mensen zich toch wel verbinden en toch wel sprake is van collectieve actie.

We zijn nog aan groepen met steeds anderen gehecht alleen op grotere afstand.  De invloed van de traditionele controlerende instellingen zijn afgezakt maar de afhankelijkheid is verschoven naar anonieme collectieve verbanden zoals werkgevers en verzekeraars (Wilterdink, 1995). De identiteitsverbanden balanceren tussen enerzijds noodzakelijke gemeenschappelijkheid (collectiviteit) en anderzijds de gewenste ruimte voor individuele verschillen.

Dynamische karakter van cultuur

Door veranderende economische groei van een land, veranderen ook de onderlinge relaties en daarmee samenhangend de culturele omgangsvormen, dus individualisme of collectivisme. Je vindt collectivistische samenlevingen vaak (maar niet altijd; Japan is een grote uitzondering) in omgevingen waar het moeilijk is ‘alleen’ te overleven, waar individuen niet op de hulp en bescherming van een overheid kunnen rekenen en daarom veiligheid en zekerheid binnen een groep zoeken. Verschillen in individualisme en collectivisme zullen vermoedelijk nog blijven bestaan, omdat de kracht van culturele waarden diepgeworteld zijn.

Tuba Gulbahce
Orthopedagoog

Mahdi, R., Obihara, C., Maarse, D., Nunez, C. & Hagenbeek, E. (2019). Interculturele communicatie in de zorg. Assen, Nederland: Royal Van Gorcum BV.

Hofstede, G., Hofstede, G.J. & Minkov, M. (2016). Allemaal andersdenkenden, omgaan met cultuurverschillen. Amsterdam: Uitgeverij Contact.

Wilterdink, N. (1995) On Individualization. Sociale Wetenschappen.

Duyvendak, J.W.(2004). De individualisering van de samenleving. Sociologische gids. Jaargang 51.

Cultuur kan onze waarneming over andere culturen/personen vervormen zonder dat we daar bewust van zijn. Vanuit de filosofie van Mahdi e.a. is cultuur onzichtbaar (Mahdi, Obihara, Maarse, Nunez, & Hagenbeek, 2019). Cultuur is van iedereen en is veel meer dan alleen van een land. Met andere woorden door onze culturele bril op te doen kunnen we onze waarneming verruimen, maar daarentegen ook beperken. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de onzichtbare cultuur weer zichtbaar wordt?

Wat is cultuur?

We gaan het hierbij niet hebben over cultuur op het gebied van literatuur, kunst, muziek etc., maar over de menselijke activiteit en de patronen daarvan die vormen tot een betekenis en cultuur. Cultuur hoort bij een bepaalde groep en we hebben cultuur in onze groepen aangeleerd. Volgens de sociaal psycholoog Geert Hofstede is cultuur de collectieve mentale programmering die de leden van een groep onderscheidt van die van andere groepen (Hofstede & Hofstede 2016). Dus ieder persoon heeft in de loop van haar of zijn leven bepaalde patronen van denken, voelen en handelen aangeleerd. Deze draagt hij/zij met zich mee en worden ook vastgezet in de persoonlijkheid.

De verborgen dimensie van cultuur

Cultuur is aangeleerd met behulp van programmering

Dus cultuur hoort niet bij een nationaliteit of een land, maar hoort bij een groep. Het kan zo zijn dat bij een land of een maatschappij meerdere culturen voorkomen. Als individu hoor je bij een bepaalde groep en maak je ook bepaalde ontwikkelingen mee door je persoonlijke interesses, vriendenkringen, reizen en studies. Hierdoor ontwikkel je je tot een unieke individu en dit doe je door je eigen programmering. Volgens Geert Hofstede gebeurt de programmering op 4 manieren die ik hieronder verder zal benoemen.

Opvoeding: Op jonge leeftijd wordt door je opvoeding aangeleerd hoe je je hoort te gedragen in bepaalde situaties. Als je bijvoorbeeld iets krijgt hoor je te bedanken. Je hebt dat heel vroeg al van je ouders aangehoord en elke keer als je het doet, krijg je een goedkeuring. Dit gaat zo door totdat je vanzelf gaat bedanken. Zo denken we onbewust dat bedanken bij het krijgen van een cadeau normaal is.

Socialiseren: Socialisatie ontwikkelen we door met anderen om te gaan. Doordat kinderen het van familie, ouderen, vrienden zien, weten ze hoe ze zich horen te gedragen of hoe ze zich juist niet horen te gedragen. Door de omgeving van een kind groeit de ontwikkeling. Ze zien dat hun naasten elkaar groeten en leren dezelfde manier over te nemen.

Normen en waarden van je eigen groep: Normen zijn sterk afhankelijk van iemands religieuze, culturele, sociale en maatschappelijke achtergrond. Wat binnen de ene context als belangrijk  wordt beschouwd, kan in een andere context betekenisloos zijn of zelfs positief / negatief gewaardeerd worden. Via normen en waarden van je eigen groep leren we wat we zouden moeten doen. Volgens de normen en waarden binnen de Turkse cultuur is het bijvoorbeeld gewenst om uit respect oudere mensen te groeten door hun hand te kussen en deze naar je voorhoofd te brengen.

Waarneming: Via waarneming kunnen we zelf deelnemen aan het proces van ‘leren door programmering’ door zelf om ons heen te kijken of te luisteren. Door ons bijvoorbeeld te verdiepen in diverse kunst, literatuur, muziek en geschiedenis kunnen we onbewust of bewust keuzes maken hoe we ons willen gedragen.

Het onzichtbare niveau of de verborgen dimensie van cultuur

Volgens de Amerikaanse antropoloog Edward Hall kunnen we drie niveaus van cultuur onderscheiden.

1.Het derde niveau: Hier bevinden zich de zichtbare vormen van cultuur die duidelijk te waarnemen zijn door de buitenstaander. Je kunt hierbij denken aan de traditionele klederdracht of de traditionele keuken.

  1. Het tweede niveau: Hier bevinden zich de gedragsregels die goed bekend zijn voor de leden van de groep. Ze kunnen ze ook goed benoemen, maar leggen het zelden uit aan de leden buiten de groep. In bepaalde landen is de linkerhand een onreine hand en is het de gewoonte dat het wordt gebruikt voor het afvegen van de billen. De rechterhand wordt gebruikt voor het eten.
  2. Het eerste niveau: Hier zijn de regels die alle groepsleden kennen en als norm hanteren. Ze zijn zo vanzelfsprekend en zo buiten bewustzijn dat ze niet genoemd kunnen worden. Hierdoor kunnen er ook culturele misverstanden ontstaan. Als je bijvoorbeeld ziek bent, zou je in Nederland eerst naar de huisarts moeten voor een verwijsbrief naar het ziekenhuis. Zonder verwijsbrief kun je door het ziekenhuispersoneel afgewezen worden.

Bewustwording met interculturele zorg

Kortom door bewustwording van de  eigen cultuur en door het herkennen van de andere culturen kunnen we ervoor zorgen dat culturele diversiteit een bron van inspiratie en vernieuwing wordt. De verborgen dimensie van cultuur kan met behulp van interculturele zorg beter begrepen worden waardoor minder culturele misverstanden kunnen ontstaan.

Tuba Gulbahce
Orthopedagoog

Mahdi, R., Obihara, C., Maarse, D., Nunez, C. & Hagenbeek, E. (2019). Interculturele communicatie in de zorg. Assen, Nederland: Royal Van Gorcum BV.

Hofstede, G., Hofstede, G.J. & Minkov, M. (2016). Allemaal andersdenkenden, omgaan met cultuurverschillen. Amsterdam: Uitgeverij Contact.

Moeder van Mahmoud (Syrische vluchteling) begreep niet waarom de kinderen bij de sinterklaasviering een mijter op moesten met een kruis erop. Ze vroeg het aan haar vriendin waarvan het kind op een andere school zat. Zij hadden daar geen last van, omdat alle kinderen een pietenmuts op hadden. Culturele verschillen kunnen voor nieuwkomers lastig zijn en die zullen vooral bij opvoedingsdoelen, ouder-kindrelatie en ouderlijke controle een grote rol spelen. Culturele verschillen kunnen zorgen voor angst bij biculturele ouders. Hoe kunnen we deze verschillen herkennen en de culturele angst verminderen?

Het versterken van de relatie met de Nederlandse cultuur

Een schat van ervaringen, inzichten en suggesties kan ervoor zorgen dat de relaties van ouders met de Nederlandse cultuur versterkt. Een ontmoeting vanuit een grondhouding die vooral kijkt naar overeenkomsten en tegelijkertijd verschillen kan benutten om maatwerk te leveren zorgt ervoor dat je als ouder ten diepste gaat om samen de ontwikkeling van je kind optimaal te begeleiden. Door anderen als gelijkwaardige te behandelen en door te kijken hoe anderen zich bewegen in de opvoeding en begeleiding van kinderen.

Culturele angst door culturele verschillen

Mensen met een biculturele achtergrond hebben verschillende culturele wereldbeelden die een verschillend perspectief geven van waaruit men naar zichzelf, sociale interacties en sociale relaties kijkt. Wanneer de verschillende wereldbeelden een tegenstrijdig beeld geven op bepaalde begrippen, kan het consequenties hebben voor de conceptualisatie. Ouders kunnen bij de opvoeding van hun kinderen moeilijkheden krijgen om bepaalde situaties in duidelijke begrippen of beelden vast te leggen.

4 culturele aspecten om culturele verschillen te herkennen en angst te verminderen

  1. Naast het herkennen en doorgeven van de waarden en normen uit eigen cultuur zouden biculturele ouders ook waarden en normen uit de andere cultuur moeten herkennen. Zo kunnen ouders die ook niet zo lang in Nederland zijn vooruitlopen op de opvoeding en ondersteuning van hun kinderen.
  2. De mate van ongelijkheid die wordt ervaren door ouders zou weggewerkt moeten worden waarbij de machtsafstand veel kleiner wordt. Hierdoor zullen ze meer gelijkheid waarnemen waardoor ze ook sneller stappen zullen zetten naar de ander.
  3. Bij onzekere situaties zouden onzekerheden vermeden moeten worden zodat de mate van angst ook minder wordt. Ouders zouden de gedragsregels in hun eigen cultuur moeten vertalen naar hun specifieke situatie en behoeften zodat ze er optimaal kunnen zijn voor hun kind.
  4. Ouders moeten zo ingesteld zijn dat ze kunnen omgaan met verschillen en bepaalde verschillen ook accepteren.

Met loyaliteit, harmonie, interculturele communicatie en respect kunnen mensen uit verschillende culturen bij elkaar leven en continu vaardigheden ontwikkelen om de onderlinge banden ook krachtig te ontwikkelen. Elk individu dus ook elke ouder zou de angsten van alles wat vreemd is of nieuw is kunnen wegwerken en zich vormen tot een expert op het gebied van interculturele communicatie.

Tuba Gulbahce
Orthopedagoog

Bij de bushalte in Eindhoven vroeg een mevrouw zittend op haar rollator waar ik vandaan kwam. Ik zei dat ik in Nederland geboren en getogen was en dat mijn ouders uit Turkije kwamen. Zij vond dat geen goed antwoord en dat het dan vanzelfsprekend is dat ik ook daar vandaan kwam. Er ontstond een lichte discussie over mijn afkomst en we kwamen er uiteindelijk toch niet uit. Ik voel me verbonden met Nederland, maar tot welke groep behoor ik en tot welke identiteit vervorm ik mezelf? Vanuit mijn eigen culturele achtergrond heb ik mij ontwikkeld tot een Nederlandse staatsburger en voel ik me ook verbonden met Nederland.

Wat is een hybride cultuur?

Hybride betekent in een maatschappelijke of culturele context de uitkomst van de interactie van twee verschillende samenlevingen of culturen. Je kunt het zien als een uitwisseling tussen verschillende culturele groepen waardoor een nieuwe hybride grootstedelijke cultuur tot stand komt. Hybride identiteiten kunnen tot stand komen wanneer persoonlijke beleving van de eigen cultuur met publieke participatie samenkomt. Met behoud van hun eigen achtergrond herkennen mensen zich in de Nederlandse identiteit.

Bij bewustwording van globalisering staan mensen vaker stil bij de veelvuldige, wereldwijde connecties. Dit vertaalt zich onder meer in een hybride cultuur, waarbij elementen van verschillende culturen zich vermengen tot een nieuw geheel. Hierdoor wordt de zoektocht naar de nationale identiteit bemoeilijkt.

Ontstaan van een hybride identiteit

  • In Nederland stijgt de diversiteit van herkomstlanden en de migratiestromen blijven constant in beweging. Ook de diversiteit binnen deze groepen neemt steeds meer toe zoals de samenstelling, herkomst, bezit van cultureel kapitaal en staat van welzijn. Diversiteit is belangrijk omdat we een verscheidenheid aan nationaliteiten, culturele, etnische en religieuze uitingen hebben.
  • Wanneer er sprake is van sociale cohesie kunnen jongeren in contact komen met jongeren buiten hun eigen kring. Ook met behulp van interculturele communicatie op school, op het werk en in de sociale omgeving zorgt men voor uitwisseling van ideeën en gedachtes waardoor er een hybride cultuur kan ontstaan.
  • Door het wegwerken van etnische scheidslijnen en dus ook de vooroordelen over alles wat anders is, zorgt men voor meer verbinding waardoor mensen meer naar elkaar toe kunnen groeien en veel van elkaar kunnen overnemen.
  • Door een betere sociale en arbeidsmarktpositie zijn gezinnen mobieler waardoor ze buiten de achterstandswijken gemengd kunnen wonen. Hierdoor kunnen mensen zich sneller identificeren met de nationale identiteit.

Voldoende interculturele ruimte

De ander hoeft geen gevaar te zijn voor de Nederlandse samenleving maar overeenkomsten en verschillen in Nederland op het gebied van cultuur, religie, cultureel erfgoed, geschiedenis, talen en waarden zouden juist bouwstenen zijn van onze multiculturele identiteit. Ik vind het belangrijk dat iedereen hier in Nederland voldoende ruimte krijgt voor zijn symbolen, rituelen en culturele vorming zonder vorming van tweedeling en uitsluiting.

Tuba Gulbahce
Orthopedagoog

Het is extra belangrijk voor mensen met een biculturele achtergrond dat hulpverleners vraaggericht werken. Om alle cliënten een passende zorg aan te kunnen bieden, zouden hulpverleners zich bewust zijn van de culturele achtergronden en verschillen in beleving en er goed mee kunnen omgaan. Ook in de gehandicaptenzorg is er behoefte dat de belangen van de ouders met een gehandicapt kind behartigd worden en dat er bemiddeld wordt in de hulpvragen. Ze zouden ook bewuster gemaakt moeten worden over hun rechten en over de wetgeving rondom gehandicaptenzorg zodat ze wegwijs worden gemaakt.

Problemen die kunnen voorkomen in de gehandicaptenzorg

  • Door een taal- en informatieachterstand kunnen ouders of andere familieleden een andere kijk hebben op ziekte en handicaps. Pas wanneer ouders informatieavonden bijwonen of voorlichtingen krijgen over het bestaan van voorzieningen en regelingen kunnen ze weten hoe ze moeten handelen.
  • Ouders hebben een grote verwachting van de zorgprofessionals, waarbij ze ten eerste denken dat hun gehandicapte kind genezen kan worden of dat ze beter gaan functioneren. Ouders met een gehandicapt kind kunnen specialistische jeugdhulp raadplegen, maar hierbij vindt men belangrijk welke jeugdhulpverlening en jeugd aanbieders het beste passen bij het kind.
  • Ook kan het voorkomen dat ouders kansen mislopen doordat ze niet op de hoogte zijn van bepaalde regelingen. Ze hebben recht op bepaalde vergoedingen en budgets, maar weten helaas niet dat ze daar in aanmerking voor komen. Doordat veel uit eigen zak wordt betaald, kan het een grote financiële last worden.
  • Er kan een onbegrip zijn voor het beleid van zelfstandigheid. Hulpverleners stimuleren de zelfstandigheid wanneer het kind op de instelling is. Hierbij moet het kind zoveel mogelijk zelf doen. Wanneer het kind thuiskomt, wordt er van alles gedaan en wordt er volledig geholpen. Ouders hebben onbegrip voor het gedrag van de hulpverleners, omdat ze van mening zijn dat hun gehandicapte kind behoefte heeft aan begeleiding en verzorging.

Interculturele aandachtspunten in de gehandicaptenzorg

  • Instellingen zouden de zorgprofessionals of hulpverleners moeten bijspijkeren zodat ze intercultureel te werk kunnen gaan.
  • Het organiseren van lotgenotencontacten zou ervoor kunnen zorgen dat ieder zijn verhaal kwijt kan en hierbij elkaar kunnen steunen.
  • Er zouden nieuwsbrieven moeten zijn in verschillende talen over de veranderingen in de gehandicaptenzorg zodat mensen op de hoogte blijven over al die veranderingen.

Kortom mensen met een biculturele achtergrond en die een gehandicapt kind hebben, zouden wegwijs gemaakt moeten worden. Door het verlenen van cultuursensitieve informatie, het uitwisselen van ervaringsverhalen en door het verstrekken van informatie in verschillende vormen (geschreven en beeldfragmenten in eigen taal) wordt de informatie over zorg ook toegankelijk voor deze mensen.

Tuba Gulbahce
Orthopedagoog

Een gevoel van sterke vermoeidheid, het gevoel afstand te willen nemen van het werk en de mensen, het hebben van steeds meer onzekerheid over je eigen capaciteiten en emotionele buien zijn kenmerken van een burn-out. Je hebt altijd al hard gewerkt, goed gepresteerd en je hebt altijd een druk maatschappelijk en sociale leven gehad. Nu opeens heb je er geen zin meer in. Je bent je eigen gevoel van grenzen kwijt en weet niet meer wat je aankan. Je hebt geen controle meer, alleen chronisch stress. Jonge mensen van deze tijd hebben steeds meer last van burn-out en depressie. Volgens de ArboNed zitten van de ongeveer 3 miljoen jongvolwassenen tussen de 20 en 35 jaar er 100.000 thuis. Wat zouden de oorzaken kunnen zijn voor burn-out bij deze jongeren en hoe kunnen ze hiermee omgaan?

Generatie burn-out

Autonomie is belangrijk voor de jongeren van tegenwoordig

Je zou zeggen dat het een generatie is met zoveel kansen en mogelijkheden. Jongeren vinden het belangrijk dat ze zonder bemoeienis van buitenaf kunnen handelen, maar laten zich leiden door de verwachtingen van anderen. Ze weten niet meer wat ze diep van binnen echt willen, het gaat er meer om wat de ander wil.

De veeleisende opvoeding

Je bent zelf verantwoordelijk voor je geluk, succes en falen. Je kunt alles bereiken wat je wilt en wanneer het niet lukt moet je terugkijken naar jezelf. Het gaat om het presteren. Ouders willen dat hun kinderen goed presteren en ver komen in hun leven. Een hoge prestatiedruk zal volgens de ouders ervoor zorgen dat ze niet zullen falen en succesvol zijn. Hierbij vergeten ouders dat tegenslagen ook normaal zijn en erbij horen.

De arbeidsmarkt

Bij jongeren die bewust of onbewust het gevoel hebben gecreëerd dat ze ongewenst zijn of altijd tekortschieten zal stress veel meer voorkomen doordat ze zich extra willen bewijzen. Ook willen jongeren van deze tijd te voel doen, te veel taakjes op zich nemen, over verantwoordelijk zijn doordat de jongeren heel erg ongeduldig zijn. Zo streven ze ernaar om snel aan de top van hun carrière te zijn zonder onderaan de ladder te beginnen.

Social media en het ideaalbeeld

Op social media wordt meestal getoond hoe gelukkig, gezond en succesvol iedereen is. Er is genoeg vergelijkingsmateriaal beschikbaar waarbij je je vergelijkt met de ander en streeft ernaar net zo mooi en fit uit te zien. Er zijn weinig mensen die een verkeerde foto, beelden van een vermoeid gezicht of een vervelend dag plaatsen. Online wordt het perfecte leven geleid, terwijl ondertussen de jongeren met veel problemen kampen. Jongeren zouden meer met leeftijdsgenoten in het echt moeten communiceren en niet alleen online. Zo zouden ze elkaar beter begrijpen en steunen.

Mentale druk bij bi-culturele jongeren

Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu neemt het aantal bi-culturele mensen steeds meer toe. Doordat deze jongeren zich in toenemende mate niet thuis voelt in Nederland kan het zorgen voor vervreemding en ontworteling, wat kan zorgen voor meer psychische klachten. De mentale belastbaarheid of de psychische kwetsbaarheid van deze jongeren kan verschillen met de jongeren met een Nederlandse achtergrond.

Jezelf uit de diepe put redden

Kortom ten eerste zouden jongeren zelf moeten ingrijpen om zich te kunnen wapenen tegen emotionele uitputting en burn-out. Wanneer ze zichzelf uit de put halen is het moeilijker om terug te vallen. Daarna zouden ze tot rust moeten komen door naar zichzelf te luisteren en in contact te komen met hun gevoelens. Alle gedachten voor straks of morgen zouden ze los moeten laten en bezig zijn met wat ze nu aan het doen zijn. Met een beetje mindfulness zouden ze meer gefocust zijn en meer kunnen genieten en ontspannen.

Ten tweede is er behoefte aan mentaliteitsverandering waarbij jongeren aangeleerd zouden moeten worden dat ze niet perfect hoeven te zijn en dat ze best fouten mogen maken. De jongeren krijgen meer zelfvertrouwen bij het zelfstandig overwinnen van al het negatieve op hun pad.

 

Tuba Gulbahce
Orthopedagoog

Het is voor leerlingen makkelijker om met hun diploma deel te kunnen nemen aan de samenleving. Het succesvol afronden van een opleiding kan moeizaam zijn, wegens verschillende problemen zoals bijvoorbeeld armoede. School is een weerspiegeling van de samenleving, omdat het verbonden is aan een wijk en dus de maatschappij reflecteert. De leerlingen nemen het probleem in het gezin, sociale kring of wijk mee naar school. Hoe kan het onderwijs de kansen van alle leerlingen vergroten, ongeacht het niveau zodat alle leerlingen kunnen deelnemen aan de maatschappij?

Drempels wegwerken

Drempels kunnen weggewerkt worden wanneer stigmatisering zal verminderen zeker over het vmbo. Er is heel veel talent in de gezinnen die binnen de armoedegrens zijn. Leerlingen hebben de motivatie om tegen de labels en vooroordelen te werken. Je moet weten hoe je die talenten zou moeten aanpakken. Door te kijken naar de idealistische en de realistische kant van de samenleving kunnen we onze doelen bijstellen.

Verbinding met de leerling

Wanneer leerlingen een band hebben met een docent zullen ze veel meer aannemen waardoor ze kunnen bouwen aan de veilige situatie. De docent heeft een belangrijke taak om verbinding te maken. Wanneer de leraar de leerling echt ziet en dat de leerling ook voelt dat hij gezien wordt, kunnen we de leerling ook weerbaar maken. Docenten kunnen op school een veilige situatie creëren om alles bespreekbaar te maken. Hoe kun je het beste met elkaar omgaan? Wat speelt er af bij de leerlingen? Wat is hun thuissituatie en welke cultuur nemen ze mee?

Ouderbetrokkenheid

Ouders kunnen goed meehelpen wanneer ze ambitieus over hun kind zijn. Ook hier is het grotendeels de taak van de docent om ouders hierin mee te nemen. Veel van de ouderen glunderen mee en vinden het fijn om hun kind te zien stralen.

Gelijke kansen

Het is geslaagd wanneer alle kinderen ongeacht hun niveau, gelijke kansen krijgen. Hierbij zou kansenongelijkheid kleiner gemaakt moeten worden om kansen te vergroten. Het volgen van de juiste trajecten is hierbij belangrijk, omdat we door uitsluiting de kinderen kunnen lamslaan of juist door insluiting vleugels aanbieden. Bij het bieden van gelijke kansen zou een goede basis gegeven moeten worden waarbij de leerling meer uitgedaagd kan worden.

Passie van docenten

We hebben hiervoor al aangegeven dat de docent een belangrijke taak heeft bij het bieden van gelijke kansen. De passie van de docenten, kan ervoor zorgen dat er meer uit het kind gehaald kan worden. Het zou nadelig zijn wanneer ze te vroeg zouden differentiëren en de leerlingen in hokjes zouden plaatsen. Hierbij zouden docenten veel ondersteuning van elkaar kunnen krijgen.

Impact van het coronavirus op het onderwijs

Kinderen en jongeren kunnen verschillen in de mate waarin hun ontwikkeling afhankelijk is van het onderwijs. Wanneer kinderen te veel afhankelijk zijn van de input op school doordat ze daar voldoende ondersteuning krijgen, zullen ze de sluiting van de scholen negatief ervaren. Er zal dan een toenemende ongelijkheid zijn, omdat sommige leerlingen minder ondersteuningsmogelijkheden en materiële hulpmiddelen hebben in het huishouden.

Eerlijke race in het onderwijs

Kortom in een tijd dat kinderen en jongeren zich ontwikkelen, kan onderwijs zeker de kansen van de leerlingen vergroten, omdat ze sneller gezien kunnen worden door de docenten. Ze krijgen ruimte voor het laten ontwikkelen van hun talenten, kunnen hun docent zien als rolmodel en kunnen in een veilige kring veel bespreken. Onderwijs heeft een grote rol bij het bieden van gelijke kansen voor een eerlijke race in het onderwijs.

Tuba Gulbahce
Orthopedagoog

Om gezond en goed te kunnen leven zijn de basisbehoeften gezond eten, drinken, voldoende rust en beweging van groot belang. Daarnaast zijn sociale contacten zoals vrienden, familie, kennissen essentieel om het gevoel te krijgen dat je erbij hoort en bij wie je je gevoelens kunt uiten. Emotionele en mentale inspanning en ontspanning is nodig om je goed te voelen in het leven. Door een goede energiebalans kun je je veerkracht ontwikkelen. Hoe kun je het beste je emotionele en mentale veerkracht ontwikkelen?
Emotionele en mentale veerkracht ontwikkelen

Kenmerken voor een veerkrachtig persoon

– Door emotioneel en mentaal veerkrachtig te zijn, kun je zelf de verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit van je eigen leven. Je kunt zelf de juiste keuzes maken en bent ook bewust welke stappen jou gelukkiger zullen maken.

– Je weet wat je eigen behoeften zijn, waardoor je in goede en slechte tijden daarop kunt aansluiten. Je kunt goed omgaan met moeilijkheden en tegenslagen, maar ook met succes en voorspoed.

– Als veerkrachtig persoon ken je je eigen kracht maar ook je slechte eigenschappen waardoor je deze kan vermijden. Je hebt zelfkennis waardoor je jezelf kunt remmen of juist tot actie ondernemen. Je zorgt voor je eigen energieniveau en weet ook wat je daaraan moet doen. Zo kun je ook omgaan met prestatiedruk door niet te veel van jezelf te vragen maar ook niet te weinig.

– Je staat positiever in het leven en hebt ook genoeg sociale contacten waar je altijd terecht kunt. Doordat je positiever in het leven staat, sta je ook open voor de ander, je kunt zien wie tegenover je staat en dus ook luisteren naar diegene.

– Je kunt de verantwoordelijkheid nemen voor de gebeurtenissen of zaken waar je invloed op hebt en je kunt het vervolgens ook loslaten, begrenzen of accepteren.

Het ontbreken van veerkracht

Bij het ontbreken van veerkracht kan iemand vooral stress ervaren. Bij het hebben van een negatief zelfbeeld en een negatief beeld over anderen, kan diegene blijven mopperen, anderen beschuldigen en veel zeuren en klagen. Hij zal erg verward zijn en zal ook waarschijnlijk weinig om kunnen gaan met onaangename situaties.

Emotioneel en mentaal veerkrachtig op cultuursensitief gebied

Het is belangrijk dat er ook voldoende zicht is op bepaalde kwetsbare groepen zoals bijvoorbeeld vluchtelingen zodat zij ook geholpen kunnen worden om veerkrachtiger te zijn op emotioneel en mentale vlak. Dit is mogelijk door het versterken van de positie van bepaalde mensen door hen ten eerste veel ruimte te geven zodat zij hun werkwijze en keuze kunnen aanpassen. Hierbij is deskundigheidsbevordering over de achtergrond van bepaalde mensen belangrijk om cultuursensitief te werken aan veerkracht.

 

Tuba Gulbahce

Er is al meerdere jaren op verschillende manieren hulpverlening geweest binnen het gezin. Op het kinderdagverblijf is er ADHD geconstateerd bij Daan (8) en zijn zus Lieke (10) is verstandelijk beperkt. Vader heeft niet veel tijd voor het gezin en is vaak buitenhuis. Moeder is in therapie, omdat haar moeder vroeger drugsverslaafde was. Daan luistert niet naar zijn ouders en is vaak heel agressief. Lieke lijdt hier ook onder en begrijpt vaak de situatie ook niet. Ouders in dit gezin, vooral moeder, maken zich erg zorgen en weten zich geen raad.

Wat is een krachtgezin?

Een krachtgezin biedt een specialistische ondersteuning aan en probeert samen actief aan doelen te werken bij het hulpgezin. Men streeft hier naar versterking van de hulpvragende ouders en het voorkomen van uithuisplaatsing van kinderen. Een van de leden van het krachtgezin moet wel een ervaren hulpverlener zijn (SHJ- of BIG-geregistreerd). Samen met eigen ervaring en kennis zou een krachtgezin de beleving moeten kunnen ervaren van het hulpgezin en ondersteuning bieden om bepaalde doelen samen met het gezin te halen.

Cultuur sensitieve benadering van het krachtgezin

  • Het eigen gezin wordt als inspiratiebron gebruikt om ouders van het hulpgezin te ondersteunen. Hierbij zou met een cultuur sensitieve benadering gelet moeten worden of het ook past in het hulpgezin.
  • Om de druk bij het hulpgezin af te halen kan het kind van een hulpgezin opgevangen worden voor een dag of een paar dagen door het krachtgezin. Om ouders gerust te stellen zou hierbij gelet kunnen worden op de gewoontes van het hulpgezin.
  • Het krachtgezin dient als luisterend oor, geeft adviezen en begeleiding. Het hulpgezin heeft ten eerste behoefte aan iemand die naar hen luistert en ze daardoor ook sneller begrijpt.
  • Door het correct, kritisch en constructief werken van het krachtgezin, zullen ze vertrouwen winnen van het hulpgezin waardoor hulp effectiever zal zijn.

Ambulante ondersteuning

Ambulante ondersteuning is een vorm van jeugdhulp en kan een rol spelen in de voorkoming van uithuisplaatsing, omdat gezinnen dat als traumatisch kunnen ervaren. Het inzetten van krachtgezinnen is ook een vorm van ambulante ondersteuning waarbij ter plekke gezinnen ingezet worden. Door middel van coachende begeleiding, observaties, het gebruik van boeken en vooral het gebruik van ouderboeken met visueel materiaal en cultuur sensitieve afbeeldingen kunnen hulpgezinnen makkelijker ondersteund worden.

Tuba Gulbahce
Orthopedagoog